Zapalenie oskrzeli to jedna z najczęściej występujących chorób górnych dróg oddechowych. Największe nasilenie zachorowań ma miejsce w okresie jesienno-zimowym. To wtedy najbardziej jesteśmy narażeni na zmienne warunki pogodowe, a nasz organizm ma najmniejszą odporność.

Co to jest zapalenie oskrzeli

Oskrzela są elementem układu oddechowego człowieka. Z wyglądu przypominają stare drzewo z licznymi odgałęzieniami, dlatego często nazywane są pniem oskrzelowym. Oskrzela to bardzo liczne, cieniutkie kanaliki, dzięki którym tlen dostarczany jest do płuc. W stanie zapalnym oskrzeli następuje ich zwężenie i ograniczenie dopływu tlenu. Nieleczenie stanu zapalnego oskrzeli może doprowadzić do zapalenia płuc, które jest chorobą zagrażającą życiu, zwłaszcza u dzieci i osób starszych.

Zapalenie oskrzeli najczęściej ma charakter wirusowy (90%), w mniejszym stopniu bakteryjny (10%). Od rodzaju zakażenia zależą objawy i sposób leczenia choroby. W zależności od przyczyny i objawów zapalenie oskrzeli dzielimy na:

• ostry,
• przewlekły.

Ostre zapalenie oskrzeli jest najczęstszym powikłaniem zwykłego przeziębienia lub grypy. Wbrew nazwie nie jest to choroba o gwałtownym przebiegu i najczęściej ustępuje po ok. 10-14 dniach.

Przewlekłe zapalenie oskrzeli wywołują takie czynniki, jak dym tytoniowy, skażenie powietrza, mniejsza odporność spowodowana astmą lub alergią. Przewlekłe zapalenie oskrzeli jest bardzo niebezpieczne, ponieważ może doprowadzić do trwałego uszkodzenia górnych dróg oddechowych i ograniczenia wydolności płuc. Zawsze przewlekłe zapalenie oskrzeli wymaga dokładnej diagnozy i specjalistycznego leczenia.

Objawy zapalenia oskrzeli

W przypadku ostrego zapalenia infekcja ma najczęściej charakter wirusowy i do zakażenia dochodzi drogą kropelkową.

Pierwsze objawy ostrego zapalenia oskrzeli to katar, ból gardła, potem pojawiają się kolejne, jak kaszel, gorączka, ogólne osłabienie. Zwłaszcza kaszel jest objawem charakterystycznym, początkowo jest suchy, bardzo męczący, z czasem zmienia się na mokry, produktywny z obfitą wydzieliną.

U dzieci, zwłaszcza małych, ostremu zapaleniu oskrzeli towarzyszą często wymioty. Wynika to z tego, że małe dzieci nie potrafią usuwać tworzącej się podczas infekcji wydzieliny śluzowej i ją połykają. Z tego też powodu to właśnie u dzieci zwykłe przeziębienie najczęściej przemienia się w ostre zapalenie oskrzeli. Wydzielina śluzowa przenika do pnia oskrzelowego i częściowo zatyka oskrzela, co znacznie utrudnia oddychanie. Wydzielina może także przeniknąć do płuc, wywołując ich stan zapalny.

Leczenie zapalenia oskrzeli

Zapalenie oskrzeli jest infekcją powszechnie występującą, dlatego każdy lekarz pierwszego kontaktu bez problemu rozpozna ją po osłuchaniu stetoskopem. Istotne jest jednak ustalenie charakteru zapalenia, ponieważ od tego zależy zastosowane leczenie.

W przypadku infekcji wirusowej, wystarczy zastosowanie leków o charakterze objawowym. Krople do nosa rozrzedzające wydzielinę i udrażniające nos, syropy wykrztuśne, leki obniżające gorączkę. W okresie zapalenia oskrzeli należy kilka dni poleżeć w łóżku. Większość osób chorych z normalną odpornością bez większych trudności pokona infekcję.

Nieco inaczej wygląda sprawa u osób z obniżoną odpornością naturalną, osób starszych i dzieci. Oprócz standardowego leczenia, trzeba wdrożyć leki zwiększające odporność oraz ułatwić oddychanie. Przede wszystkim należy często wietrzyć mieszkanie, zapewnić odpowiednią wilgotność (nawilżanie). W przypadku małych dzieci trzeba często udrażniać im nos za pomocą specjalnych odsysaczy, dzięki temu wydzielina nie będzie spływać do płuc. Zalecane są również inhalacje z soli fizjologicznej lub specjalnych kropli.

Czasami przy cięższych infekcjach dochodzi do nadkażenia, czyli infekcja wirusowa przekształca się w bakteryjną i konieczne jest wprowadzenie do leczenia antybiotyku. Czas oczekiwania na antybiogram i zastosowanie antybiotyku celowanego jest dość długi, dlatego lekarze od razu wdrażają antybiotyki o szerokim spektrum działania. Najczęściej poprawa następuje bardzo szybko. Dopiero w sytuacji, gdy poprawy nie ma, lekarz kieruje na pobranie wymazu i określenie oporności bakterii.

Nigdy nie powinniśmy się godzić na kolejne zmiany antybiotyku na zasadzie „może ten zadziała”. Częste zmiany antybiotyku, stosowanie ich bez uzasadnienia przynoszą więcej szkody niż pożytku. Organizm w efekcie traci swoją naturalną odporność i w przyszłości nie będzie potrafił samodzielnie się bronić przed infekcjami.

Powikłania zapalenia oskrzeli

Choć zapalenie oskrzeli nie jest ciężką infekcją, to nigdy nie wolno go lekceważyć, ponieważ nieleczone lub niedoleczone prowadzi do poważnych powikłań. Najczęstszym jest zapalenie płuc, które wymaga zastosowania antybiotyków, a w przypadku dzieci i osób starszych leczenia szpitalnego. Często powracające zapalenie może przerodzić się w stan przewlekły, a to może spowodować POCHP (przewlekłą obturacyjną chorobę płuc), rozedmę płuc, stany zapalne stawów, gościec lub przerost prawej komory serca.